Normatif İktisat Nedir? Tanımı, Örnekleri

Normatif iktisat, iktisadın bir konu olarak değer ifadeleri, yargılar ve iktisat politikaları, ifadeleri ve projeleri hakkında fikir vermesi gerektiğine inanan bir düşünce okuludur. Ekonomik davranışın durumlarını ve sonuçlarını ahlaki olarak iyi veya kötü olarak değerlendirir. Normatif ekonomi, pozitif ekonominin aksine, bize ekonominin belirli yönlerinin yararlı mı yoksa zararlı mı olduğunu söyler. Bu değerlendirmeler, açıklama yapan kişilerin görüşlerine tabidir.

Normatif İktisat Örnekleri

Petrol fiyatlarının hükümet tarafından düzenlenmesi, enflasyonun kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
Merkez bankasının hükümetten bağımsızlığı kısıtlanmalıdır (veya bağımsız olmalıdır).
Aşamalı vergilendirme, gerileyen vergilendirmeden daha iyidir.
Şirketler neden oldukları kirliliğin bedelini ödemelidir.

Yukarıdaki ifadelerin tümü özneldir. Bir bireyin bir ekonomik durum veya politika hakkındaki görüşünü temsil ederler. Ekonomistler bu tür açıklamalar yaparken genellikle kişisel değer sistemleri tarafından yönlendirilirler. Refah ekonomisti ve Nobel ödüllü Amartya Sen, normatif ifadeleri iki kısma ayırır. Ona göre, temel ifadeler herhangi bir gerçek veya teori bilgisine bağlı değildir, oysa temel olmayan ifadeler gerçeklere veya gerçeklerin bilgisine bağlıdır.

Normatif İktisadın Kökeni

Normatif ekonomi ilk olarak Pigou’nun Refah Ekonomisi’nin basitleştirilmiş bir versiyonu olan “eski tarz refah ekonomisinden” kaynaklanmıştır. “Yeni refah ekonomisi” 1930’larda normatif ekonominin ikinci biçimi olarak ortaya çıktı. Politikalar hakkında normatif açıklamalar yapmak ve bunların refahı iyileştirip iyileştirmediğini belirtmek için Pareto İlkesini ve Tazminat İlkesini kullandı. Normatif ekonominin en son biçimleri, sosyal seçim teorisi ve kamu ekonomisidir. Kamu ekonomisi, kamu sektörünün toplum ve bir bütün olarak ekonomi üzerindeki etkilerini inceler. Sosyal seçim teorisi, sosyal tercihleri belirtmek için bireysel seçimleri bir araya getirmek için oylama yöntemini kullanır.

Önde Gelen Normatif Ekonomistler

Adam Smith, 18. yüzyılda İskoç bir ekonomist, filozof ve yazardı. “Ahlaki Duygular Teorisi” ve “Ulusların Zenginliğinin Doğası ve Nedenlerine İlişkin Bir Araştırma” adlı iki yayını ile tanınır. Smith, “Ahlaki Duygular Teorisi”nde sempatiyi toplumda eylemin başlangıcı olarak ifade eder. Kuralların ve adaletin temeli olarak ahlaki duygular ve sempati hakkındaki argümanları, modern normatif ekonominin yolunu açtı.
Amartya Sen, 20. yüzyıl Hintli bir ekonomist ve Nobel ödüllüdür. Amartya Sen, “Ekonomik Davranış ve Ahlaki Duygular” adlı kitabında pozitif ve normatif ekonomi arasındaki ayrımı tartışmaya çalıştı. Refah ekonomisinin fiili davranış üzerinde önemli bir etkisi olduğu için, etik mülahazaların refah ekonomisinde daha büyük bir role sahip olması gerektiğini vurgular ve bu ona göre büyük ölçüde göz ardı edilmiştir.

Normatif Ekonomi ve Pozitif Ekonomi

Pozitif ekonomi ise sadece gerçekleri ve rakamları belirtmekle ilgilenir. Herhangi bir ekonomik politika veya ekonomik davranış hakkında herhangi bir yargıda bulunmaz. Pozitif ekonomi ile normatif ekonomi arasındaki en büyük fark, pozitif ekonomi tarafından yapılan açıklamaların geçerliliklerinin test edilebilmesidir. Doğru veya yanlış olabilirler, ancak her zaman test edilebilirler. Tersine, normatif ifadeler tarafından verilen yargılar, öznellikleri nedeniyle geçerlilikleri açısından test edilemezler.

Örneğin, “Şu anda ekonomide hakim olan işsizlik oranı %8” şeklindeki olumlu bir ifadeyi ele alalım. Bu ifadenin doğru olup olmadığını test etmek için önlemler olduğunu biliyoruz. Olumlu ifadelerle birlikte, normatif ifadeler, politika yapıcıların ve liderlerin hüküm süren ekonomik sorunlara fikir temelli çözümlere ulaşmalarına yardımcı olur. Bu nedenle, hem pozitif hem de normatif ekonomi, bir ekonominin işleyişinde hayati bir rol oynar.