Afganistan Ülke Profili ve Jeopolitiği
Afganistan, Güney Asya ve Orta Asya’da sınırları bulunan bir kara ülkesidir. Yaklaşık 37 milyon (2019) nüfusa sahiptir. Pakistan tarafından güney ve doğuda sınırlanmıştır; Batıda İran; Kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; ve kuzeydoğuda Çin ile sınırlıdır. Toprakları 652.000 km2’yi kapsıyor. Dünyanın 41. büyük ülkesidir.
- Jeopolitik haritadaki konumu: Kalpgah ülkelerinin Hint Rimland’a erişimini sağlayan stratejik olarak önemli ülkedir. Jeopolitik yönelim her zaman tartışmalıdır. Genellikle tampon bölge rolü oynar. Güney Türkistan olarak adlandırılan tarihi bölge, Afganistan’ın kuzeyindedir.
- Ana jeopolitik müttefikler: Rusya, Hindistan, İran, Çin, ABD.
- Jeopolitik rakipler: Pakistan, Suudi Arabistan, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri.
- Tarafsızlık: Orta Asya ülkeleri (Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgız Cumhuriyeti)
- Ulusal çıkar alanı: Orta Asya ve Pakistan Tarafından Yönetilen Kabile Alanları.
- Uluslararası anlaşmazlıklar: Peştun milliyetçileri, Pakistan’ın Peştun topraklarının Durand çizgisinin ötesinde haklarının Afganistan’a ait olduğunu iddia ediyorlar.
- Dini Yapı: Müslüman %99.7 (Sünni 85-90, Şia 10 – 15), diğer %0.3 (2009 tahmini).
- Siyasal Sistem: Aslında Afganistan’daki ana siyasi bölünmeler, geleneksel Avrupa sol-sağ şemasını değil, iç savaş ağalarının etnik, mezhep ve aşiret gruplarının çıkarlarına göre şekillenmiştir. Partilerin çoğu radikal dinci gruplar ve öncelikle askeri örgütler.
- Ekonomik Tanım: Afganistan’ın savaş aleyhindeki devasa doğal kaynaklarına rağmen, ihracatın temel ürünü ve ülke ekonomisinin temeli afyon üretimidir.
- İç Güvenlik Meseleleri: Ayrık grupların şiddet odaklı hareketleri, terör eylemleri, ABD’nin ülkedeki varlığı, Pakistan’la çözülmeyen sınır anlaşmazlığı.
- Uluslararası Organizasyonlar: İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Şangay İşbirliği Teşkilatı (SCO) (misafir), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Uluslararası Para Fonu (IMF).
